KBC-Toren
(uitgevoerd door Anne Gorlé als projectarchitect in opdracht van Steenmeijer Architecten)
De Boerentoren of KBC-toren, voltooid in 1931 en toen de eerste wolkenkrabber in Europa, kreeg in 2014 een omvangrijke gevelrestauratie. Sinds kort straalt hij weer zoals in zijn beginjaren.
De restauratie bestond hoofdzakelijk uit twee grote onderdelen. Het eerste was het aanbrengen van actieve kathodische bescherming om de corrosie van de achterliggende staalstructuur een halt toe te roepen. Het tweede was de restauratie van de gevelbekleding in witte natuursteen die – plaatselijk zwaar – beschadigd was door de corrosie van de staalstructuur.
De ‘Boerentoren’ werd gebouwd tussen 1929 en 1931 op het in de oorlog grotendeels verwoeste bouwblok Schoenmarkt – Eiermarkt – Beddenstraat, op het einde van de Meir. Het gebouw werd ontworpen door de architecten Jan Vanhoenacker, Jos Smolderen en Emiel Van Averbeke voor de Algemeene Bankvereeniging. Het torengebouw getuigt van een heldere vormgeving en een uitgesproken monumentaliteit. De architecten hanteerden een sobere art-deco architectuur. De constructie van de KBC-toren is een volledig ingebouwd staalskelet, bekleed met parement in witte natuursteen. In het buitenland kende het staalskelet reeds verschillende toepassingen, maar voor Antwerpen was het de allereerste keer dat men er zich aan waagde. Toen de toren in 1931 klaar was, was hij met zijn lengte van 87,5 meter de hoogste van Europa. Het was een revolutionair project; de eerste wolkenkrabber in Europa, naar het voorbeeld van grote voorgangers in de Verenigde Staten.
Nadat Monumentenwacht in 2010 ernstige scheurvorming en omvangrijke natuursteenschade had vastgesteld, werd een grondig onderzoek uitgevoerd. Hierin werd bevestigd wat in het verleden reeds werd vermoed: de opgetreden schade was het gevolg van corrosie van de achterliggende staalstructuur. De herstellingen die men in het verleden had uitgevoerd, werden telkens opnieuw beschadigd door het voortschrijdend corrosieproces. Zolang men er niet in zou slagen het corrosieproces te stoppen, zou een duurzame herstelling niet mogelijk zijn.
Het probleem van corrosie werd bij de restauratie een halt toegeroepen door de toepassing van actieve kathodische bescherming. Hierbij worden de chemische reacties van het corrosieproces gestuurd door een minimale stroom op te leggen. In de gevel is een beschermingssysteem aangebracht van inerte anodes die met een stroombron worden aangesloten op het staal. In totaal werden meer dan 9.000 anodes ingeboord, verbonden door meer dan 18 kilometer bekabeling, die weggewerkt zijn in de voegen
Kathodische bescherming wordt op grote schaal toegepast bij zeeschepen, pijpleidingen, kademuren en offshore platforms. Inmiddels zijn er ook talrijke voorbeelden in de bouwkundige sector. Maar de techniek werd hier voor het eerst in België op grote schaal toegepast bij de restauratie van een gebouw met een staalstructuur en bekleed met natuursteen.
Copyright foto's: KBC Historisch archief (eigentijdse foto’s 1929-1931) en Anne Gorlé